Bu yazı 6 Şubat 2023 depremi öncesi yayımlanmış olup Diyarbakır’ın mirasını hatırlamak ve unutturmamak için burada her zaman var olacaktır. 
Diyarbakır’ın kültürel miras hafızasını Piri mobil uygulamamızdan dinleyebilirsiniz. Aynı zamanda deprem bölgesindeki yerel üreticilere destek için başlattığımız kampanyayla ilgili detayları da bu yazımızdan okuyabilirsiniz.
Deyimler sözlüğüne bir ekleme yapılabilseydi, kesinlikle eklenecek deyim Diyarbakır hakkında olurdu. “Tarihi koklamak” ifadesinin karşılığını dolu dolu veren Diyarbakır sokakları hem tarihi yapıları hem de otantik atmosferi ile bu şekilde tarif edilebilir.
Diyarbakır dendiğinde akla kuşkusuz olağanüstü mutfak kültürü gelir. Ciğerden saca, etin binbir türlü hali ile damak şöleni yaşayabilirsiniz. Üstelik Süryani şarabının kekremsi notası, gün boyunca ağzınızı tatlandırabilir. Farklı halkların Diyarbakır’a kattıkları elbette mutfak ile sınırlı değil. Kiliseler, sinagoglar, camiler, müzeler, şair evleri, Selçuklu hanları ve daha nicesi…
Yazıya başlamadan önce hatırlatalım: Diyarbakır’ı adım adım kişisel ve dijital tur rehberinizle gezmek için Piri Guide mobil uygulamasını indirmeyi unutmayın! 
Diyarbakır Nerede?
Renkli kültürüyle gönülleri fetheden Diyarbakır nerede bulunuyor acaba? Fırat ve Dicle nehirleri arasındaki Diyarbakır, Mezopotamya’da bulunur. Türkiye’nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ne denk düşen bu konum, yüksek dağlık bir alana işaret eder. Oysa Diyarbakır, alabildiğine düz ve gezmesi en kolay şehirlerden birisidir.
Diyarbakır’a Nasıl Gidilir?
Diyarbakır’a yakın bir kentte değilseniz, uçakla yolculuk etmeyi tercih etmek daha sağlıklı olabilir. Türkiye’nin doğu ucunda bulunan kente, kara yolu ile ulaşım dağların uzanış şekli sebebiyle biraz uzun sürebiliyor. İzmir ile Diyarbakır arası yaklaşık 16, İstanbul ie Diyarbakır arası ise yaklaşık 14 saatlik bir kara yolculuğu demek. Fakat tercihinizi uçaktan yana yaparsanız, bu süreler ortalama 1,5-2 saate kadar düşer.
Diyarbakır’a Ne Zaman Gidilir?
Diyarbakır’ın en güzel manzaralarının kış mevsiminde görülebildiğini söyleyelim. Fakat bu mevsimde şehre ulaşmanın, özellikle bozkır ortasında vaha gibi görünen köylerini gezmenin oldukça zorlu olduğunu da ekleyelim. Diyarbakır turu için genellikle bahar ayları tercih ediliyor. Çünkü karlar eriyor ve doğanın güzelliği ortaya çıkıyor. Ayrıca eylül-ekim aylarında, sonbaharda düzenlenen Sur Kültür Yolu Festivali’nin de bahar ziyaretlerini arttırdığını söyleyebiliriz. Etkinlik ile ilgili detaylara şuradan göz atabilirsiniz.
Diyarbakır’da Ne Yenir
Diyarbakır mutfağı, kentin ev sahipliği yaptığı sayısız kültür neticesinde oluşmuş o kadar farklı lezzetler içeriyor ki, kahvaltıda bile ciğer yeme arzunuz açığa çıkarsa şaşırmayın 🙂 Kulağa tuhaf geldiğinin farkındayız, fakat Diyarbakır lezzetlerini kesinlikle hafife almamalısınız. İlk denemeniz gereken şey tabii ki ciğer. Hem de her türlüsü… Şişi, kebabı, sulu yemeği ve aklınıza ne gelirse her çeşidini kentte bulabilirsiniz. Diyarbakır yemek çeşitlerinin en meşhurları arasında meftune, duvaklı pilav, nardan aşı, mahlepli çörek, ayvalı kavurma, hillorik, yumurtalı kenger, kavurmalı dolma, hıncık, serbizer, habenisk, lebeni, nergizleme ve Sur tatlısı bulunuyor. İnsan sayarken bile yoruluyor değil mi? Eğer tek bir günde hepsini denemeyi düşünüyorsanız, bunu bir hastane bahçesinde yapmanızı tavsiye ederiz 🙂
Diyarbakır’da Gezilecek Yerler
Diyarbakır’da mutlaka görmeniz gereken yerleri altta listeledik. Ancak çok daha fazlasını Piri mobil uygulamasında bulabileceğinizi hatırlatmış olalım. Piri mobil uygulaması, size Diyarbakır için en güzel rotaları sunuyor, konumunuzu algılıyor ve neredeyseniz oranın hikayesini otomatik anlatmaya başlıyor. Size sadece kulaklığınızı takmak ve rotayı takip etmek kalıyor. Tamamen sizin keyfinize ve hızınıza göre hareket eden kişisel mobil tur rehberinizi indirmeden Diyarbakır’ı gezmeye başlamayın!
On Gözlü Köprü
Dicle Nehri’nin ilk yapısı, Mervaniler döneminde inşa edilmiş. Köprü üzerinde yürürken bir davulcuya denk gelebilirsiniz, oranın yerleşiğidir. Köprüde fotoğraf çektirmek isteyen ama birkaç arkadaş bir araya geldiğinde halay çekmeden duramayanlar için muhteşem bir hizmet verir. 🙂 Arkanıza Dicle Nehri’ni aldığınız fotoğrafınızda doğru açıyı yakaladıktan sonra, köprüden inebilir ve nehrin kıyısına sıralanmış kafelerden birinde, kahvaltı eşliğinde suların sesini dinleyebilirsiniz.
Hevsel Bahçeleri
Doğanın mucizelerine tanıklık edebileceğiniz Diyarbakır turu duraklarından biri, Hevsel Bahçeleri’dir. Göçmen kuşların uğrak noktası da olan bahçelerde, günümüzde 190’ı aşkın kuş türü yaşar. Bu da bahçelere adım atar atmaz, sizi cennetin kuş cıvıltıları karşılayacak demektir. UNESCO listesine giren Hevsel Bahçeleri’ni en güzel gören noktanın Diyarbakır Surları’nın burçlarından biri olan Keçi Burcu olduğu söylenir. Hevsel Bahçeleri hakkında detaylı bilgiyi şuraya tıklayarak öğrenebilirsiniz.
Diyarbakır Surları
Kenti düşmanlardan koruyan, Diyarbakır manzarasını ayaklar altına seren ve zaman karşı direnen Diyarbakır Surları… Seyirdim yolları, iç merdivenleri, burçları ve odacıkları ile ince işlenmiş bir yapıya dair tüm özellikleri taşıyan o tarihi güzellik… Toplamda 13 burcu bulunan Diyarbakır Surları’nda en sevilen nokta Keçi Burcu. Hevsel Bahçeleri’ne bakan ve sarı ile yeşilin büyüleyici birlikteliğini sunan bu burç, elinizde dürbünle mutlaka çıkmanız gereken bir konum diyebiliriz. Ayrıca içine baktığınızda sizi, diğer burçlarda olmayan bir şey karşılayacak: Kubbe şeklinde bir tavan, Keçi Burcu’nun bir ibadet yeri olarak da kullanıldığının kanıtı diyebiliriz.
Roma imparatorunun özenle yaptırdığı bu surların en dikkat çekici yeri, aslında Urfa ve Mardin kapılarında olduğu gibi surlarının tamamına serpiştirilmiş olan süslemeler. Mitolojik karakterler, semboller, yazıtlar ve daha niceleri. İçeridekileri ve kenti koruması için iliştirilen bu motiflerin yer aldığı sur duvarları, şehrin merkezine de oldukça yakın.
Surp Giragos Ermeni Kilisesi
Bir Ermeni kilisesi olarak hizmet veren bu tarihi yapının içinde, hayranlık uyandırıcı süslemeler bulunuyor. Girişte sizi yüksek kemerler ve kemer alınlıklarına yerleştirilmiş pencereler karşılıyor. Bağımsız Ermeni patrikliğinin en büyük kilisesi olarak bilinen tarihi yapıya 20. yüzyılda eklemeler yapılmış fakat birkaç yıl sonra yıktırılmış. 19. yüzyıl yangınlarından etkilenen Surp Giragos Ermeni Kilisesi yakın dönemlerde restorasyon görmüş. Fakat buna rağmen, özgünlüğünden gelen mistik havası varlığını koruyor.
Sülüklü Han
Ticaret yolları üzerinde bulunan Dİyarbakır’da çok sayıda han bulunuyor. Sülüklü Han da bunlardan biri. Üstelik Kurtuluş Savaşı’nda etkin olarak kullanılmış. Alçak kapılarından içeriye girdiğinizde basık tavanın ahşap kütüklerle desteklendiğini görebilirsiniz. Avluya vardığınızda ise çay, kahve veya Süryani şarabı içebileceğiniz minik bir işletme ile karşılaşacaksınız. O dev ağacın gölgesinde oturup bir soluklanın. Diyarbakır turunuzun kalanında, ağzınızda kekremsi bir tat ile dolaşacak olmanın keyfini çıkarın.
Ulu Cami
Osmanlı kentlerinin neredeyse tümünde bulunan ulu camilerden Diyarbakır’daki ile karşı karşıyayız. Fakat bu yapı, diğerlerine nazaran çok daha görkemli ve özel. Kentin tam merkezinde bulunan Diyarbakır Ulu Camii’ni sormadan bulabilirsiniz. Üç kapılı giriş açıklığı, sizi avluya çekmek için adeta pusuda bekler. Hanefiler, Şafiler, Ambeliler ve Malikler bu ibadethaneyi sık sık ziyaret ederlermiş. Bu nedenle her minare, farklı bir mezhebi temsil eder. Kentin renkli dokusunu, Ulu Camii’nin süslemelerinden rahatlıkla seçebiliriz. Figürleri, motifleri, kitabeleri, avlusu, şadırvanı, medresesi, kubbesi ve güneş saati ile bu mekan, geçmişin izlerine dokunabilme fırsatı sunar.
Kadim şehri, Diyarbakır gezi rehberi eşliğinde gezmek, turunuzun her anından çok büyük bir keyif almanıza olanak verecektir. Kendinizi yalnız hissettiğinizde, girdiğiniz yapı hakkında daha detaylı bilgiler edinmek istediğinizde, telefonunuzdan Piri Guide’ı açabilir ve Diyarbakır’ın atmosferine uygun bir sesin anlattıklarına kulak kabartabilirsiniz.
Anadolu’da gezilmedik yer bırakmayacağım diyorsan bir de bu yazımıza bak: Gaziantep Gezi Rehberi.
