Bu yazı 6 Şubat 2023 depremi öncesi yayımlanmış olup Adıyaman’ın mirasını hatırlamak ve unutturmamak için burada her zaman var olacaktır. 
Adıyaman’ın kültürel miras hafızasını Piri mobil uygulamamızdan dinleyebilirsiniz. Aynı zamanda deprem bölgesindeki yerel üreticilere destek için başlattığımız kampanyayla ilgili detayları da bu yazımızdan okuyabilirsiniz.
Adıyaman’a, Mezopotamya’nın Anadolu’ya açılan kapısına hoş geldiniz!
Adıyaman tarihi, 40 bin yıl öncesine kadar uzanıyor. Onlarca önemli medeniyete ve imparatorluğa kucak açmış bir yer burası. O nedenle kültürel anlamdaki zenginliği pek şaşırtıcı değil. Hatta Romalılar bölgede su yolları dahi kurmuşlar. Onlardan önce Asurlular, Persler ve Sümerliler yaşamış bu topraklarda.
Adıyaman topraklarında doğmuş Kommagene Krallığı, Kral I. Anthiochos zamanında en görkemli günlerini yaşamış. Kral Antiochos, daha hayattayken anıt mezarını Nemrut Dağı’nın tepesine inşa ettirmeye başlamış. Ama tanrılar tahtında oturduğunu düşünen kral, bir mezardan daha fazlasını istemiş. İşte o yüzden de Nemrut Dağı’nda göreceğiniz dev heykellerin arka tarafına 200’den fazla satıra sahip bir kitabe yazdırmış. Antiochos, hayalini 35. satırda şöyle anlatmış:
“Ebedi bir istirahatgâh olsun istemedim. Buranın aynı zamanda bütün tanrıların ortak tahtları olmasını da kararlaştırdım.”
Yazıya başlamadan önce hatırlatalım: Adıyaman’ı adım adım kişisel ve dijital tur rehberinizle gezmek için Piri Guide mobil uygulamasını indirmeyi unutmayın! 
Adıyaman Nerede?
Adıyaman, Türkiye’nin güneydoğusunda bulunan bir il. Batısında Şanlıurfa, doğusunda ise Kahramanmaraş var. Kent, doğal güzelliklerinin yanı sıra tarihi ve kültürel mirasıyla da çok önemli bir nokta. Birçok milli parka, antik kente ve Türkiye’nin en büyük barajı Atatürk Barajı’na ev sahipliği yapıyor.
Adıyaman’a Nasıl Gidilir?
Adıyaman’a hem karayolu hem de havayolu üzerinden ulaşabilirsiniz. Şehre en yakın havaalanı, şehir merkezine 15 kilometre uzaklıktaki Adıyaman Havaalanı. Türkiye’nin birçok büyük kentinden Adıyaman’a uçuş mevcut. Karayolunu seçen gezginler ise çeşitli otobüs firmalarının düzenlediği seferleri bulabilirler. İstanbul’dan otobüsle Adıyaman 12 saat, Ankara’dan 6 saat sürüyor. Maalesef Adıyaman’da havaş servisleri yok. Havalimanından bazı turizm acentelerinin servisleri bulunuyor. Taksi veya toplu taşımayla da şehir merkezine geçebilirsiniz.
Adıyaman şehrine gitmek için başka bir alternatifiniz daha var: tren. “Kentte demiryolu yok ki nasıl olacak o iş?” diyebilirsiniz. Planlarınız arasında Malatya’yı gezmek varsa İstanbul veya Ankara’dan trene binerek buraya gelebilir, sonrasında otobüsle Adıyaman’a geçebilirsiniz. Malatya-Adıyaman arası yaklaşık 1 saat sürüyor.
Adıyaman’a Ne Zaman Gidilir?
Adıyaman’ın havası genelde kuru ve sıcak. Yazları bunaltıcı olduğu gibi kışları da soğuk. Adıyaman en güzel yürüyerek gezildiği için yazın gelmeniz avantajlı olabilir. Fakat rahatsız edici nem seviyelerine hazırlıklı olun deriz. Güneş başlarda sizi çoook güzel selamlayabilir ama bir süre sonra ne kadar bunaldığınızı hissedeceksiniz. Nisan-Mayıs ve Eylül-Ekim ayları da listenizde olabilir. Bu dönemlerde gezmek bizce daha keyifli çünkü hava derinizi yakacak kadar sıcak olmuyor.
Kışı sevenleri unuttuk sanmayın! Size göre de bir şeyler var burada ☃️ Adıyaman’da, kayak merkezlerine yakın alanlarda güzel bir kış tatili yapabilirsiniz. Kasım’dan Şubat’a kadar bölgenin bembeyaz örtülü manzarası kendini göstermeye başlıyor.
Adıyaman Gezilecek Yerler
Adıyaman’da mutlaka görmeniz gereken yerleri altta listeledik. Ancak çok daha fazlasını Piri mobil uygulamasında bulabileceğinizi hatırlatmış olalım. Piri mobil uygulaması, size Adıyaman için en güzel rotaları sunuyor, konumunuzu algılıyor ve neredeyseniz oranın hikayesini otomatik anlatmaya başlıyor. Size sadece kulaklığınızı takmak ve rotayı takip etmek kalıyor. Adıyaman turumuzu seslendiren isim Bahar Akıncı. Tamamen sizin keyfinize ve hızınıza göre hareket eden kişisel mobil tur rehberinizi indirmeden Adıyaman’ı gezmeye başlamayın!
Nemrut Dağı ve Milli Park
Nemrut Dağı, dünyanın 8. harikası olarak bahsedilen bir yer. 1987’de UNESCO’nun Dünya Mirası Listesine alındı. Bulunduğu alan ise 1988’den bu yana milli park olarak korunuyor. Nemrut’a kış aylarında geldiyseniz güneşli öğleden sonralarını burada geçirmenizi tavsiye ederiz. Yazın gelenler de gün doğumunu izlemek için buraya çıkabilir.
Nemrut Dağı zirvesi ile Adıyaman şehir merkezi arasındaki sıcaklık farkı neredeyse 10°C’den fazla. Yani merkezdeki sıcak havaya çok aldanmayın çünkü Nemrut’a geldiğiniz an üşüyebilirsiniz. Ayrıca Milli Park’ın içinde dolaşırken taşlık zeminlerden, tepelerden ve patikalardan geçeceksiniz. Bu yüzden ayakkabı ile kıyafet seçimi konusunda biraz kalın ve rahat seçeneklere yönelmenizi öneririz.
Nemrut Dağı Nasıl Keşfedildi?
Nemrut Dağı’nın aslında tesadüfen keşfedildiğini biliyor muydunuz?
Adıyaman’ın çok eski bir tarihi olduğu doğru. Ancak Nemrut Dağı uzunca bir süre keşfedilememiş. Ta ki 1881 senesinde bölgede yürüyen ve dağdaki heykelleri fark eden bir Alman mühendis gelene kadar. Aslında mühendisin kendisi de çok bilgi sahibi olmadığından heykellerin Asurlulara ait olduğunu zannetmiş.
Bir sene sonra bir arkeolog arkadaşını getirmiş bölgeye. Arkeolog da heykellerin arkasındaki uzun kitabelerin Grekçe olduğunu söylemiş. Bu yazıtlar bir süre sonra çözümlenmiş ve bunların Asurlulara değil, Kommagene Krallığı’na ait olduğu bulunmuş. Hatta daha sonra Osmanlı Devleti bölgeye Türkiye’nin ilk arkeoloğu Osman Hamdi Bey’i bile göndermiş.
Perre Antik Kenti
Perre Antik Kenti, görmeye alışık olduğumuz antik kentlere pek benzemiyor. Öncelikle bu kentin büyük bir kısmı nekropol yani antik dönemde ölülerin gömüldüğü mezarlıklardan oluşuyor. Bu antik kent de 1880’li yıllarda keşfedilmiş. Geçmişte doğu ve batı arasında seyahat edenlerin sıkça geçtiği bir noktaymış. M.Ö. 1. yüzyılda yaşam varmış. Kentte göreceğiniz kayalık alanlar bir zamanların taş ocaklarıymış. Bu kayalık bölgelerden taşlar çıkarılınca oluşan büyük boşluklara da ölüleri gömmeye başlamışlar.
Perre Antik Kenti’nde yüzlerce mezar var. Ancak hiçbiri de aynı şekillere sahip değil. Oda şeklinde mezarlar olduğu kadar büyüklü küçüklü mezarlar da var. Bu farklılıklar genellikle sosyal ve maddi statüye bağlanıyor. Zengin ve saygın kişilerin mezarları büyük ve ince işçilikle yapılırken küçük ve daha basit formda olanlar maddi durumu kötü olan bireylere aitmiş. Oda biçimindeki mezarlardaysa aynı aile üyelerinden kişilerin yattığı düşünülüyor.
Adıyaman Müzesi
Adıyaman Müzesi’nin ilk kısmı etnografik eserlere ayrılmış durumda. Burada yakın döneme ait yerel giysi, aksesuar, mutfak araç gereçleri, halı ve kilimler var. Bunun yanı sıra müzeyi ilginç ve önemli kılan en önemli bölüm ise arkeolojik buluntuların sergilendiği yer. Müzenin koleksiyonunda tarih öncesi çağlardan tutun da günümüze kadar gelmiş medeniyetlerden eserler sergileniyor.
İlk dikkatinizi çekecek eser Nemrut Dağı canlandırmasının yanında duran ve 1970’te bulunan Kült Heykeli olsun. Heykel, M.Ö. 7 bin ile 7 bin 500 yıllarına tarihlendirilmiş. Bu eserin sanıldığından çok daha önemli ve özel olduğu Göbeklitepe çalışmaları sırasında fark edilmiş. Eğer Göbeklitepe’ye gittiyseniz orada gördüğünüz T biçimindeki dikili taşların Kült Heykeli’ne ne kadar benzediğini fark edeceksiniz.
Göbeklitepe’yi de Piri uygulaması ile gezmeyi unutmayın! 😊
Oturakçı Pazarı
Bir şehrin kültürü en güzel sokaklarında, pazarlarında gezerken; yöre halkını dinlerken öğrenilir. O nedenle Oturakçı Pazarı’na gelip biraz soluklanabilirsiniz. Burada esnaftan bir kahve içip Adıyaman’ı bir de onların ağzından dinleyin ☕
Oturakçı Pazarı çok büyük bir pazar değil. Ama Adıyaman’dan ayrılmadan ondan bana bir parça kalsın diyorsanız uğramanızı tavsiye ederiz. Pazar yerine geldiğinizde demircilerin dövdüğü demir ürünler, bakırlar, dokumalar ve tespihler karşılıyor sizi. Meşhur Adıyaman tütününü de unutmamak gerek. Tütün, Adıyaman yöresinin yalnızca önemli bir değeri değil, aynı zamanda geçim kaynağı.
Süryani Kadim Metropolitliği
Metropolit, Hristiyanlıkta bir bölgenin sorumluluğunu üstlenen din yetkilisine denir. Adıyaman’daki Süryani Kadim Metropolitliği de dünyada az sayıda bulunan Mor Petrus ve Mor Pavlus Kilisesi’ni içeren bir yapı. Kaynaklara baktığımızda bölgede birçok Süryani yapısının olduğunu görüyoruz. Ancak bunlar günümüze kadar gelememiş, sadece bu kilisenin yanında yer alan Süryani Kadim Mezarlığı gelmiş.
“Kadim” denmesinin bir sebebi var. Cemaat kendilerini Katolik Süryanilerden ayırmak için bu adı kullanırmış. 1701’de Adıyaman’daki Süryani cemaatinin bir ibadet merkezi olmayınca da Meryem Ana Kilisesi adıyla burayı açmışlar. 1905’te kilise hasara uğramış ve Şanlıurfalı ustalar tarafından restore edilmiş. O tarihten itibaren de Mor Petrus ve Mor Pavlus Kilisesi adını almış.
Adıyaman için yola çıkmadan önce Piri uygulamasını indirmeyi ve tabii ki telefonunuzu şarj etmeyi unutmayın!
Adıyaman’a gelmişken Şanlıurfa’yı gezmek isteyen Piri gezginleri Şanlıurfa gezi rehberimizi okumadan gitmesinler! 😊
