Parşömenin kenti Bergama’ya hoş geldiniz!
Bu kente adımınızı attığınız an tarihi bir yolculuğa çıkmışsınız demektir. Bergama, İzmir’de UNESCO Dünya Mirası listesine giren ilk yer. Türkiye sınırları içerisinde ise 13. sırada. Burası arkeolojinin ve mitolojinin beslendiği bir kent. İsmi aslında Pergamon’muş, yani Pergamon Antik Kenti. Burası Anadolu’da çok önemli ilklere imza atmış. Mesela Parşomen bu kentin duvarları arasında doğmuş. Türkiye’nin ilk yerel festivali Bergama’da gerçekleşmiş. Bergama’yı gezerken antik kalıntıların arasında o kadar fazla yaşanmışlık göreceksiniz ki. Şimdiden hazır olun!
Yazıya başlamadan önce hatırlatalım: Bergama’yı adım adım kişisel ve dijital tur rehberinizle gezmek için Piri Guide mobil uygulamasını indirmeyi unutmayın!
Bergama Nerede?
Bergama, İzmir’e bağlı bir ilçe. Ege Bölgesi’nin kuzeybatısında yer alıyor. Güney kısmında Aliağa, batı tarafında Ayvalık ve Dikili var. Kuzey kısmında ise İvrindi ile Burhaniye bulunuyor. Doğu tarafında da Soma ve Kırık’a yakın. Denize kıyısı olan Bergama, İzmir şehir merkezine yaklaşık 100 km uzaklıkta.
Bergama’ya Nasıl Gidilir?
Bergama’ya yalnızca hava ve karadan değil, trenle de gidebilirsiniz. İzmir’e vardıktan sonra İzmir Otogarından kalkan dolmuşlar var. Bunlar Bergama’ya yaklaşık 1-1,5 saatte gidiyor. Otogarda bulacağınız bu özel dolmuşlar 20 dakikada bir kalktığı için yolculuk hiç de zor değil. Hava yolunu tercih ettiyseniz de İzmir Adnan Menderes Havalimanı Bergama’ya 130 km uzaklıkta. Havaalanındaki İZBAN treniyle Aliağa’ya gidip ESHOT otobüsleriyle Bergama’ya geçebilirsiniz. Bir diğer seçenek ise yine Bergama-İzmir dolmuşlarını kullanmak.
Bergama’ya Ne Zaman Gidilir?
Bergama, genel olarak Akdeniz ikliminin etkisi altında. Kışlar ılık ve yağışlı, yazlar ise sıcak ve kurak geçiyor. Yaz aylarında turistler Bergama’nın antik kentlerini görmek için buraya akın ediyor. Hem sıcak havadan hem de turist kalabalığından kaçmak için yazın gitmemek daha iyi olabilir. Eylül ve Ekim aylarında, havaların daha normal olduğu bir dönemde Bergama’ya bir gezgin olarak gidebilirsiniz. Bunun dışında Nisan ve Mayıs ayları da ziyaret için oldukça ideal.
Bergama Gezilecek Yerler
Bergama’da mutlaka görmeniz gereken yerleri altta listeledik. Ancak çok daha fazlasını Piri mobil uygulamasında bulabileceğinizi hatırlatmış olalım. Piri mobil uygulaması, size Bergama için en güzel rotaları sunuyor, konumunuzu algılıyor ve neredeyseniz oranın hikayesini otomatik anlatmaya başlıyor. Size sadece kulaklığınızı takmak ve rotayı takip etmek kalıyor. Tamamen sizin keyfinize ve hızınıza göre hareket eden kişisel mobil tur rehberinizi indirmeden Bergama’yı gezmeye başlamayın! 
Bergama Akropolü
Akropol, “yukarıda bulunan şehir” demek. Halk arasında ise Bergama Akropolü’ne “kale tepesi” deniyor. Burası Helenistik Dönem’de kurulmuş, yerden 350 metre yukarıda. Akropolün kurulması Büyük İskender’e kadar dayanıyor. Hikâyeye göre Büyük İskender’in paşaları bir gün miras konusunda tartışmaya başlamış. Paşalardan birisi Bergama’nın hakimiyetini almayı başarmış. Hakimiyetini almış almasına ama bununla yetinmemiş. Büyük İskender’in hazinesini de bu tepeye taşımış. Amacı hazineyi korumakmış çünkü nasıl olsa kimsenin tepeye çıkmayacağını düşünmüş (Ee, mantıksız bir karar diyemeyiz sanki). Bergama işte böyle kurulmuş.
160 sene boyunca Antik Kent, bağımsız bir krallığın yönetimi altındaymış. Ancak ilginç bir hamle son kral III. Atallos’un ölümüyle gelmiş. Hükümdar Atallos bir vasiyet bırakmış arkasında. Bu vasiyette şöyle yazıyormuş:
“Krallığımı Roma İmparatorluğu’na bırakın.”
Bergama Kütüphanesi
İskenderiye Kütüphanesi’nden sonra dünyanın en büyük kütüphanesi Bergama’da. İskenderiye ve Bergama arasında oldukça çekişmeli bir kültürel savaş varmış. Zaten parşömen kağıdının doğuşu bu rekabetten doğmuş.
Bu iki kent arasında çıkan kültürel savaşın kaybedeni Pergamon olmuş. Antik dönemde yalnızca papirüs kâğıdı bilinirmiş. Bu papirüs kâğıdı da sadece Mısır’da mevcutmuş. Pergamon, sürekli olarak Mısır’dan papirüs satın alıp İskenderiye’nin önüne geçiyormuş. Bu durum karşı tarafın pek de hoşuna gitmeyince kente gelen papirüs ihracatı kesilmiş. Mısır’daki İskenderiye yöneticileri Pergamon’un kültürel başarısını kıskanmış desek yanılmayız. Pergamon da bu şekilde hayvan derisinden parşömeni icat etmek zorunda kalmış.
Athena Tapınağı
Trajan Tapınağı’nın merdivenlerinden alt terasa indiğinizde Athena Tapınağı karşılıyor sizi. Yalnızca bu bölge bile Bergama’nın neden “teraslar şehri” olarak anıldığını bizlere gösteriyor. Bergama, genel hatlarıyla çok özel bir mimariye sahip. Çünkü kısıtlı bir alandan maksimum verimin nasıl sağlanacağının somut bir örneği. Tıpkı Athena Tapınağı’nda olduğu gibi şehir teraslama yöntemiyle batıya yönlendirilmiş. Bunun iki nedeni var: günbatımı ve meltem rüzgârı.
Athena; zafer, savaş ve bilgelik tanrıçası. Burada bizim asıl odaklanmamız gereken Athena’nın bilgelik tanrıçası olması. Zira Athena Tapınağı, hemen kütüphanenin başucunda yer alıyor. Daha geniş bir resim çizmemiz gerekirse kütüphane yukarıda, tapınaksa onun hemen altında. Bu konumlandırma hiç de tesadüfi değilmiş. Pergamonluların Athena ve kütüphane arasındaki bağlantıyı göz önüne alarak burayı seçtiği düşünülüyor.
Bergama Antik Tiyatro
Anadolu’da nereye giderseniz gidin hiçbir tiyatro Bergama’dakine benzemez. Burası çok özel çünkü Greko Romen değil, Yunan stili kullanılmış. “Tamam ama niye önemli bu şimdi?” diyor olabilirsiniz. Önemli çünkü Bergama Antik Tiyatro, Anadolu’nun en dik tiyatrosu. Tamamen arkaik Yunan stili özelliklerini taşıyor. Bir yamaç oyularak oluşturulmuş bu tiyatro. Toplamda 12 bin kişilik bir kapasiteye sahip.
Athena Tapınağı’nda bahsettiğimiz meltem rüzgârı faktörü burada da karşımıza çıkıyor. Tiyatro, meltem rüzgarına karşı kurulmuş. Rüzgârın seyircileri serinletme özelliği nedenler arasında. Ancak en önemli neden, sesin rüzgâr aracılığıyla yukarı yayılması. Bergama Antik Tiyatro, karşılaştığınız veya karşılaşacağınız çoğu tiyatrodan çok daha eski. Bu nedenle sabit bir sahne olmadığını görebilirsiniz. Eski dönemde portatif sahneler yapılır, oyun oynanacağı zaman bunlar yerleştirilirmiş. Sabit sahne konsepti ise Roma Dönemi’nde gelmiş.
Kızıl Avlu
Kızıl Avlu veya bir diğer adıyla Serapis Tapınağı, kırmızı tuğladan yapılmış kocaman bir yapı. M.S. 2. yüzyılda kurulmuş. Kızıl tuğlalardan yapıldığı için adı Kızıl Avlu. Ancak Serapis Tapınağı denmesinin farklı bir sebebi var. Romalılar o dönem Mısırlılarla, özellikle de Mısırlı tüccarlarla arayı iyileştirmeye çalışıyormuş. İlişkileri güçlendirmek adına kendi uydurdukları bir tanrıça olan Serapis’e tapınak açmışlar. Burada amaç “Bakın, biz sizin tanrınıza tapınak bile açtık yahu!” diyerek karşı tarafa çiçek uzatmakmış.
Bergama Meydanı
Bergama Meydanı etrafında Rum evlerini ve dükkânları görebilirsiniz. Evler Rum’muş ama Bergama Çarşısı Türk’müş. Bu da uzun süre iki milletin nasıl da barış içinde yaşadığının kanıtı. Meydan, eski biçiminde değil çünkü 1990’larda modern bir şekilde düzenlenmiş. Bu kent meydanında dikkatinizi bir de Roma’nın zafer tanrıçası Nike heykeli çekecek. Nike heykeli, Bergama’nın antik tarihe nasıl sahip çıktığını gösterir nitelikte.
Bergama Arkeoloji Müzesi
Bergama Arkeoloji Müzesi, son derece küçük ve tek katlı bir yapı. Burada iki antik kentten buluntular mevcut: Pergamon ve yakın tarihte baraj suları altında kalmış Allianoi. Müzede kazılar esnasında toplanmış eserleri bulabilirsiniz. Burada gladyatör ve diğer antik kentlerde pek rastlanmayan horoz betimlemeleri de var.
Müzeye girdiğinizde taşlardaki yontulara dikkatlice bakmanızı öneriyoruz. Bunların ciddi bir incelikle yapıldığı aşikâr. Nedeni, Anadolu’nun üç heykeltıraşlık okulundan birisinin Bergama’da olması. Diğer ikisi Tralles (Aydın) ve Aphrodisias. Ancak aralarından en eskisi Bergama Heykeltıraşlık Okulu.
Bergama’ya kadar gelmişken İzmir’i gezmeden gitmeyeceksiniz diye umuyoruz. Öyleyse İzmir Gezi Rehberimiz ilginizi çekebilir!
